Nowotwory jamy ustnej: przyczyny i sposoby leczenia

Spis treści:

1. Czynniki predysponujące
2. Jakie mogą być objawy raka jamy ustnej?
3. Co to są stany przednowotworowe? 
4. Diagnostyka i leczenie 
5. Czy istnieje profilaktyka?

Jama ustna jest zbudowana z wielu różnych rodzajów tkanek, co powoduje, że można w tym miejscu spotkać różnego rodzaju nowotwory, m.in. rak płaskonabłonkowy, chłoniak, mięsak, czerniak, nowotwory małych gruczołów ślinowych i guzy zębopochodne. Nowotwór może mieć różne postaci: od zmian o wyglądzie kalafiorowatym (tzw. postać egzofityczna), poprzez zmianę, która przypomina owrzodzenie (postać endofityczna), aż do połączenia dwóch typów. Najczęściej spotykanym jest rak płaskonabłonkowy. Jeśli chodzi o lokalizację,  to nowotwory występują najczęściej na języku, zwykle w przedniej części na jego bocznej i dolnej powierzchni. Ryzyko wystąpienia nowotworów jamy ustnej wzrasta znacznie u ludzi po 50. roku życia oraz częściej dotyczy mężczyzn. 

Czynniki predysponujące

Czynniki, które wpływają na zwiększenie ryzyka nowotworu, to: palenie tytoniu (zwiększa siedmiokrotnie ryzyko), długotrwałe spożywanie wysokoprocentowego alkoholu, nieprawidłowa higiena jamy ustnej, niedobory makro= i mikroelementów (witamina A, E, niedobór żelaza), przewlekłe drażnienie błony śluzowej przez nieodpowiednie wypełnienie, infekcje wirusowe (HPV, EBV), związki chemiczne (nikiel, krzem, azbest), stany przednowotworowe (leukoplakia, erytroplakia). 

Jakie mogą być objawy raka jamy ustnej? 

Warto zwracać uwagę, czy w jamie ustnej nie pojawia się np. obrzęk, zgrubienie, owrzodzenie, które nie chce się goić. Podczas jedzenia mogą mieć miejsce dolegliwości bólowe i dyskomfort. Dodatkowo może wystąpić ograniczenie ruchomości języka, nieprzyjemny zapach z ust, szczękościsk czy powiększenie węzłów chłonnych na szyi. Wszystkie dolegliwości, które niepokoją, warto skonsultować z lekarzem. 

Co to są stany przednowotworowe?

Stan przednowotworowy to schorzenia, przy których występuje większe ryzyko pojawienia się na ich podłożu nowotworu. W przypadku jamy ustnej należą m.in. leukoplakia oraz erytroplakia. 

Leukoplakia to występowania białych plamek, których nie da się usunąć patyczkiem. Może pojawić się na błonie śluzowej w linii zgryzowej zębów, na wargach, w kącikach ust, w dnie jamy ustnej, na bocznej powierzchni języka. Erytroplakia to czerwona plama o gładkiej lub pobrużdżonej powierzchni. Większość przypadków jest bezobjawowa, ale może wystąpić pieczenie lub bolesność. Erytroplakia występuje rzadziej niż leukoplakia. 

Nowotwory jamy ustnej, fot. panthermedia

Diagnostyka i leczenie

Podstawą diagnostyki jest szczegółowy wywiad oraz dokładne badanie. W zależności od obecności objawów można wykonać USG szyi, biopsję węzła chłonnego, tomografię komputerową, rezonans magnetyczny czy badania dodatkowe (np. pobranie wycinku), które określą typ nowotworu. 

W zależności od rodzaju nowotworu leczenie jest dopasowywane. Przy leczeniu raka płaskonabłonkowego, mięsaków, czerniaka podstawowym terapię stanowi leczenie chirurgiczne guza. Często oprócz leczenia chirurgicznego wykorzystuje się też radioterapię lub chemioterapię. Chłoniaki jamy ustnej leczy się radioterapią i chemioterapią.

Jeśli chodzi o rokowanie w przypadku nowotworów jamy ustnej, to uzależnione jest to od stopnia zaawansowania danej zmiany. 

Czy istnieje profilaktyka? 

Aktualnie jedyną formą profilaktyki jest unikanie czynników, które zwiększają ryzyko powstania nowotworu, czyli niepalenie tytoniu, niespożywanie alkoholu, codzienna prawidłowa higiena jamy ustnej, unikanie środków chemicznych, odpowiednie leczenie stomatologiczne czy ortodontyczne. W razie wątpliwości lub pojawienia się wcześniej wymienionych objawów warto udać się na wizytę do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Oprócz wywiadu i badania fizykalnego lekarz może pogłębić diagnostykę i wykonać badania obrazowe (np. USG szyi) lub badania laboratoryjne. Dalsza diagnostyka może być wykonana u specjalisty chirurga szczękowo-twarzowego, laryngologa lub onkologa. 

Nowotwory okolicy jamy ustnej występują coraz częściej. Unikanie czynników sprzyjających wystąpieniu nowotworów jest rodzajem profilaktyki. Warto regularnie wykonywać badania profilaktycznie i udać się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, aby zapobiec lub wykryć nieprawidłowości już na wczesnym etapie.