Aftowe zapalenie jamy ustnej

Spis treści:

1. Czym są afty?
2. Leczenie
3. Afty nawracające

Zmiany zapalne w obrębie jamy ustnej są częstym problemem zwłaszcza w okresie niemowlęctwa, jednak przez całe niemal życie możemy doświadczyć tego typu dolegliwości [1]. Około 5-20% populacji doświadcza takich zmian w obrębie błony śluzowej [2]. Zmiany, o których mowa, mogę mieć charakter pleśniawek lub aft, a diagnoza z uwagi na podobieństwa objawów może nastręczać trudności. Pleśniawki są bowiem wynikiem obecności i działania drożdżaków, natomiast afty spowodowane są uszkodzeniami mechanicznymi lub obecnością wirusa [1].

Czym są afty? 

Afty, czyli zmiany lokalizujące się na języku, dnie jamy ustnej, podniebieniu miękkim i twardym, a także na łukach podniebiennych, przypominają owalne ubytki w błonie śluzowej, przybierając postać nadżerek lub owrzodzeń. Afta w centralnej części jest pokryta szarożółtym lub białawym nalotem, wokół którego roztacza się widoczne zaczerwienienie (zmieniona zapalnie błona śluzowa). Zmiany mogą przybierać różne wielkości, a próba usunięcia nalotu kończy się krwawieniem z błon śluzowych. Powodują one odczucie silnego bólu, które znacznie przewyższa ból występujący w pleśniawkach [1].

Etiologicznie afty wywołane mogą być przez urazy mechaniczne, ale także mogą stanowić efekt różnego rodzaju chorób, w tym infekcji wirusowych oraz bakteryjnych, refluksu, celiakii czy choroby Leśniowskiego-Crohna. Istotne jest także to, że pojawiać się one mogą w okresach zwiększonych niedoborów odporności. Nie bez znaczenia są także pewne predyspozycje rodzinne i genetyczne, które mogą mieć wpływ na występowanie aft [1]. Innymi słowy etiologia powstawania aft jest wieloczynnikowa i nie do końca poznana [2].

Leczenie 

Zmiany nadżerkowe pojawiające się w przebiegu aftowego zapalenia jamy ustnej najczęściej ulegają samoistnemu wygojeniu po kilku lub kilkunastu dniach, jednak mają one silną tendencję do nawrotów. Z uwagi na dolegliwości bólowe, jakich są powodem, w toku przebiegu zapalenia stosuje się różnego rodzaju żele i kremy, które to maja za zadanie przyspieszyć gojenie się błony śluzowej [1].

Afty, fot. panthermedia

To właśnie lokalizacja i nieznana etiologia stanowią główne podłoże leczenia objawowego. Najważniejsze podczas terapii jest maksymalne skrócenie czasu trwania zmian i zmniejszenie natężenia bólu. Na drugi plan schodzi wówczas działanie zmierzające do zmniejszenie częstotliwości pojawiania się aft [2].

W trakcie występowania aft dobre wyniki leczenia uzyskiwane są przez uzupełnianie niedoborów – głównie cynku. Do płukania ust stosowana jest zwykle chlorheksydyna, a miejscowo stosuje się także azotan srebra oraz tetracykliny pod postacią syropu. Za zasadne uważa się także użycie lewamizolu działającego w sposób stymulujący na układ odpornościowy oraz kolchicyny oddziałującej na funkcje leukocytów [3].

Afty nawracające (RAS – Recurrent Aphthous Stomatitis) 

Okresowe występowanie pojedynczych lub mnogich nadżerek w jamie ustnej, pokrytych włóknistym nalotem oraz otoczonych rąbkiem zapalnym, to cecha charakterystyczna na RAS, czyli nawrotowego aftowego zapalenia błony śluzowej jamy ustnej. Na tego typu dolegliwości cierpi około 20% populacji, a same pojawiające się zmiany w śluzówce dzieli się na afty małe (Mikulicza), duże (Suttona) oraz afty opryszczkowe [2].

Afty małe stanowią największy odsetek wszystkich RAS – są to niewielkie (do 1 cm) zmiany zapalne, ustępujące w okresie od 7 do 10 dni bez żadnych powikłań. Afty duże, wielkością przekraczające 1 cm, utrzymywać się mogą nawet do 6 tygodni, a efektem ich obecności mogą być blizny. Afty opryszczkowe z kolei są najmniejsze ze wszystkich występujących – osiągają od 1 mm do 3 mm – jednak ilościowo występują bardzo licznie. W ten sposób tworzą nieregularne owrzodzenia, które goić się mogą nawet do 14 dni.

Afty nawracające mają bardzo bolesny przebieg – do tego stopnia, że utrudnione jest spożywanie pokarmów czy picie, a nawet mówienie. Ich częstszą obecność obserwuje się w drugiej dekadzie życia, zwłaszcza u kobiet. Co więcej rzadziej pojawiają się one u palaczy z uwagi na fakt wzmożonej keratynizacji nabłonka.

Pomimo tego, że etiologia tego schorzenia nie jest jasna dla medycyny, uważa się, że schorzenia to jest wieloczynnikowe, a duże znaczenia ma tu odpowiedź immunologiczna [2].