Volume-Viscosity Screening Test jako przesiewowe narzędzie diagnostyczne w zaburzeniach połykania

Zaburzenia połykania (dysfagia) są nieprawidłowościami, dotykającymi znacznej liczby osób, ze szczególnym uwzględnieniem powikłań po różnego rodzaju epizodach chorobowych. Szacuje się bowiem, że u osób po przebytym udarze zaburzenia połykania dotykają od 8% do 80% chorych [1].

Sam proces połykania angażuje wiele mięśni i nerwów w obrębie czaszki, a jego integracja możliwa jest dzięki ośrodkom korowym oraz pniowym. Każda faza procesu połykania może zostać dotknięta zaburzeniami pochodzącymi z 3 źródeł: stan zapalny, zwężenie mechaniczne lub uszkodzenie przewodnictwa nerwowo-mięśniowego [2].

Pojawienie się dysfagii w populacji wiąże się nierozerwalnie z konsekwencjami. Z jednej strony można spodziewać się konsekwencji pierwotnych odnoszących się bezpośrednio do człowieka z zaburzeniami – mowa tu o niedożywieniu, odwodnieniu czy zachłystowym zapaleniu płuc, jak również zaobserwować można konsekwencje wtórne – wydłużony czas hospitalizacji, podwyższone koszty leczenia oraz wyższą śmiertelność. Z punktu widzenia kosztów społecznych kładzie się nacisk na wykonywanie badań przesiewowych w kierunku zaburzeń połykania ze szczególnym uwzględnieniem grup ryzyka. Badania przesiewowe mają na celu zidentyfikowanie osób wykazujących cechy zaburzeń połykania, by możliwa była wczesna interwencja i pogłębiona diagnoza [1].

Objawy zaburzeń połykania w obrębie jamy ustnej to głównie wyciek śliny lub treści pokarmowej z ust, zaleganie w gardle lub obydwa jednocześnie. Gdy mowa jest o fazie gardłowej, zatrzymanie, utknięcie kęsa w gardle, który przedostać się może się do nosa lub dróg oddechowych, może spowodować odruchy wymiotne lub kaszel. Zaburzenia połykania w fazie przełykowej związane są z bólem czy też uczuciem pieczenia za mostkiem [2].

W kontekście zaburzeń przełykania badaniem przesiewowym jest Volume-Viscosity Screening Test (VVST).  Jest to badanie spełniające wszystkie kryteria dotyczące zarówno bezpiecznejobjętości, jak i konsystencji, a jego czułość określa się na poziomie 84,6% przy swoistości 73,4%. Jest to także badanie nieinwazyjne, dzięki któremu możliwe są do wykrycia przypadki tzw. cichej aspiracji, dzięki zastosowaniu różnej konsystencji płynów. Test jednak wymaga przeprowadzenia videofluoroskopii, co podkreślane jest przez jego autorów w każdym przypadku choćby jednego objawu zaburzenia połykania. Co więcej, jest to test, który z powodzeniem może być przeprowadzony przez lekarza, pielęgniarkę, dietetyka czy logopedę [1].

Sposób wykonania badania ma swój konkretny protokół – dzięki zastosowaniu się do niego uniknąć można błędów i pomyłek w badaniu, jak również stanowi on gwarancję bezpieczeństwa dla pacjenta. Do jego przeprowadzenia konieczne jest przygotowaniu kubków o pojemności 200 ml, łyżeczki, strzykawki, zagęszczacza, wody mineralnej niegazowanej, śliniaka higienicznego oraz pulsometru zakładanego na palec. Po przygotowaniu płynów o odpowiedniej konsystencji i przyjęciu przez pacjenta wygodnej pozycji siedzącej osoba przeprowadzająca badanie powinna zająć miejsce naprzeciwko pacjenta. Pulsometr zostaje umieszczony na palcu badanego na 2 minuty przed rozpoczęciem badania, a odczytany wynik zapisany na formularzu. Podczas procedury badawczej pacjentowi podaje się kolejne konsystencje nektaru w objętościach (kolejno) 5, 10, 20 ml i obserwuje się objawy oraz reakcje badanego. Jeśli pojawi się jakikolwiek objaw, badanie danej konsystencji należy przerwać i przejść do podania kolejnej. Jeśli na żadną konsystencję nie zaobserwowano reakcji, podaje wodę w rosnących objętościach [1].