Otoskleroza – skleroza słuchu?

Spis treści:

1. Otoskleroza – co kryje się za tym terminem?
2. Jak się objawia?
3. Laryngolog – rozpoznanie i leczenie
4. Leczenie
5. Kiedy do lekarza?

Otoskleroza – co kryje się za tym terminem? 

Otosklerozę opisuje się jako postępującą dysplazję (zmianę charakteru tkanki) ze zniszczeniem, przebudową i kostnieniem otoczki błędnika – składowej ucha wewnętrznego odpowiedzialnej za zmysł słuchu i równowagi. Przebudowa jest wieloetapowa i może mieć różne przyczyny wyzwalające jej początek. Do najczęstszych czynników wpływająych na rozwój osteosklerozy należą infekcje wirusowe, procesy autoimmunologiczne, urazy mechaniczne, zaburzenia metaboliczne (np. cukrzyca), hormonalne, toksyczne (leki, palenie papierosów, alkohol) oraz naczyniowe (zaburzenia ukrwienia narządu słuchu). Ponadto proces też może występować u osób z predyspozycją genetyczną, ale także może rozpocząć się bez zadziałania czynnika zewnętrznego. Niezależnie od induktora wyzwalającego proces, jego istotą jest niszczenie zdrowej kości budującej składowe narządu słuchu, które najczęściej doprowadzają do unieruchomienia strzemiączka (jednej z kosteczek słuchowych) w okienku owalnym, struktury uczestniczącej w przewodzeniu dźwięku do ucha wewnętrznego, z którego bodziec następnie przekazywany jest do wyższych pięter narządu słuchu – układu nerwowego.

Jak się objawia? 

Otoskleroza objawia się postępującym niedosłuchem i uporczywymi szumami usznymi o charakterze syczenia, brzęczenia. Zazwyczaj niedosłuch jest obustronny, ale nie jednakowo nasilony. Najczęściej pojawia się między 15. a 40. r.ż. Choroba niestety może doprowadzać do głębokiego niedosłuchu, natomiast przebieg tego procesu jest wieloletni. Najistotniejszą kwestią diagnostyki jest dokładny wywiad, który zawiera całą historię progresji zmian. Zazwyczaj charakter zmian jest liniowy, powolny, któremu przewodniczy postępujące zaburzenie odbioru dźwięków. Ciąża i okres karmienia może przyspieszać i pogłębiać zmiany. Wśród czynników wpływających na progresję procesu u kobiet można wymienić także środki estrogenowe. W obrazie klinicznym dodatkowo mogą występować zaburzenia równowagi oraz zawroty głowy.

Laryngolog – rozpoznanie i leczenie 

W przypadku postępującej utraty słuchu z towarzyszącymi szumami usznymi, zawrotami głowy i zaburzeniami równowagi specjalistą, którego należy odwiedzić w pierwszej kolejności, jest laryngolog. Podczas wizyty wykona on badanie otoskopowe, które poprzedzone będzie dokładnym wywiadem klinicznym. Badanie to polega na oglądaniu kanału ucha zewnętrznego przy pomocy specjalnego urządzenia z zamontowanym w środku źródłem światła (otoskopem). Badanie nie jest bolesne i umożliwia m.in. ocenę błony bębenkowej, która w przypadku otosklerozy jest ścienczała, prześwitująca, tzw. objaw Schwarza. Ponadto wykonywana jest audiometria tonalna i słowna.

Badanie słuchu, fot. panthermedia

Pierwsza z nich polega na ocenie progu słyszenia, pozwala określić rodzaj oraz stopień upośledzenia zmysłu słuchu. Druga jest uzupełnieniem pierwszej i służy ocenie zrozumienia mowy słyszanej przez osobę badaną. W audiometrii tonalnej w przypadku otosklerozy charakterystyczne jest obniżenie progu słuchu o ok. 10-20 dB w częstotliwości 2 kHz. W miarę postępu choroby i uszkodzenia ucha wewnętrznego krzywe progowe układają się poziomo lub opadają w częstotliwościach wysokich. W badaniu laryngologicznym ważną rolę odgrywają próby stroikowe – próba Rinnego i Webera. Próby te mają na celu ocenę przewodzenia i odbioru fal akustycznych.

Leczenie 

Leczenie przyczynowe w otosklerozie nie jest niestety możliwe. Leczenie farmakologiczne może pełnić funkcję pomocniczą i jedynie spowalniającą proces choroby. Najskuteczniejszą metodą leczenia jest operacja. Wskazaniem do operacji jest podwyższenie progu przewodnictwa powietrznego o 30 dB. W przypadku osób niekwalifikujących się albo niedecydujących się na leczenie operacyjne można zaproponować leczenie fluorkiem sodu oraz aparat słuchowy. Operacje w obrębie strzemiączka są wysoko specjalistyczne i opierają się przede wszystkim na mikrochirurgii z wykorzystaniem mikroskopu. Tego typu zabiegi są możliwe dzięki ogromnemu rozwojowi technik, mikronarzędzi, protez i systemów laserowych. Główną metodą operacyjną jest stapedektomia, która polega na wykonaniu małego otworu w strzemiączku (jednego z kosteczek słuchowych) i umieszczeniu w nim mikroprotezy. Zabieg ten można wykonać nawet w znieczuleniu miejscowym. Pozwala to na ciągły kontakt z pacjentem, kontrolę poprawy słuchu i obserwację ewentualnego podrażnienia struktur ucha wewnętrznego. Należy zdawać sobie sprawę, że zabieg obejmuje wyjątkowo małe pole operacyjne, a chirurg pracuje z użyciem mikroskopu. Operacje te zalicza się do technik tzw. minimal invasive high successsurgery. Rozwój mikrochirurgii ucha był wielkim krokiem w leczeniu tego typu schorzeń, niemniej jednak nie są one pozbawione ryzyka pooperacyjnego. Najpoważniejszym, a jednocześnie najrzadszym powikłaniem, jest uszkodzenie błędnika i całkowita głuchota. W innych przypadkach występują zaburzenia równowagi, szumy uszne lub zawroty głowy. Liczba powikłań maleje wraz z doświadczeniem ośrodka wykonującego takie zabiegi. Kwalifikacja do zabiegu też nie jest oczywista, pewne okolicznością mogą uniemożliwiać przeprowadzenie operacji. Jednym z przeciwwskazań jest choroba Meniere'a, stałe zaburzenia równowagi, czynne zapalenie ucha środkowego oraz perforacja błony bębenkowej. Leczenie farmakologiczne ma ograniczone zastosowanie, umożliwia jedynie zahamowanie progresji choroby.

Kiedy do lekarza? 

Otoskleroza może mieć przebieg podobny to kilku schorzeń laryngologicznych. Niemniej jednak pewne symptomy mogą nasuwać jej podejrzenie. Najczęściej przebieg jest powolny, wieloletni i polega na stopniowej utracie słuchu, zazwyczaj u osób przed 40. r.ż. W wielu przypadkach ciąża może przyspieszać postęp i zaostrzyć objawy – wtedy pacjenci często zgłaszają się lekarza. Szumy uszne mogą być pierwszym, zauważalnym i zmniejszającym komfort życia objawem.

Zaburzeniu słuchu często towarzyszą zawroty głowy i zaburzenia równowagi. W tych przypadkach warto skonsultować się z laryngologiem, który oprócz podstawowego badania laryngologicznego skieruje na audiometryczne badania słuchu.