Postura naszego ciała, kiedy przyjmuje się orientację pionową – za pomocą zrównoważonych sił, które oddziałują na ciało – określana jest mianem równowagi. Jest to cecha organizmu, która zapewnia powrót do stanu wyjściowego po zakończeniu wykonywania różnego rodzaju działań ruchowych. Jak widać z powyższego opisu, równowaga nie jest jednoaspektowym stanem/cechą – z jednej strony dzięki równowadze jesteśmy zdolni do utrzymania prawidłowej/prostej postury ciała (aspekt statyczny), a z drugiej strony zapewnia możliwość powrotu do swojego stanu po wykonaniu określonego ruchu (aspekt dynamiczny) [1]

Stabilność a równowaga

W kontekście pojmowania pojęcia, jakim jest równowaga, ważne jest odniesienie do definicji słowa „stabilność”, które obejmuje znacznie szerszy znaczeniowo obszar, który zawiera umiejętności/zdolności odzyskania pozycji ciała w przestrzeni, utraconej pod wpływem różnego rodzaju czynników inicjujących destabilizację pozycji ciała. Ani równowaga, ani stabilność nie są stanami stałymi, lecz podlegają ciągłym zmianom w toku trwania naszego życia, dzięki czemu kształtują się mechanizmy kontroli tych cech. Fakt, że utrzymujemy ciało w pozycji stojącej, jest wynikiem koordynacji pomiędzy mięśniami i nerwami, choć sama pozycja nacechowana jest wysoką niestabilnością – niewielka podstawa w stosunku do podparcia wysokości ciała, brak umocowania w podłożu czy choćby wielosegmentowa budowa ciała. [1]

Zaburzenia równowagi

Zaburzenia równowagi, podobnie jak zawroty głow,y należą do subiektywnych odczuć nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu równowagi, na który składają się takie elementy, jak błędnik, nerw przedsionkowy, jądra przedsionkowe oraz zespół łączących ich kanałów w móżdżku, pniu oraz korze, a także narząd wzroku i receptory czucia głębokiego zlokalizowane w mięśniach, stawach, więzadłach i torebkach stawowych. W związku z faktem, że dolegliwości te maja nieswoisty charakter, z jednej strony mogą one świadczyć o niegroźnych schorzeniach i zmianach, ale z drugiej mogą nosić znamiona niebezpiecznych chorób toczących się w organizmie [2].

Jak wskazują dane socjomedyczne, pochodzące z badań, u ¼ osób z zaburzeniami równowagi i zawrotami głowy wykryto uszkodzenia obwodowej części układu równowagi, u 88% osób badanych dolegliwości te miały nawrotowy charakter, a obniżenie jakości życia w związku z objawami odczuwało aż 80% osób [2].

Mechanizm utrzymania równowagi

Napływające z obwodu informacje, bazując na zasadzie sprzężenia zwrotnego, zostają przetworzone i skoordynowane, a w efekcie tej integracji wysyłana jest informacja do układu mięśniowo-szkieletowego za pośrednictwem układu nerwowego. W wyniku takiego procesu następuje doprowadzenie do skorygowania postawy ciała. Zdolności do odpowiedniej reakcji (korekty postawy) maleją wraz z wiekiem z uwagi na fakt, że pojawiają się zaburzenia sprawności, co w efekcie obniża stabilność. Nie tylko wiek jest czynnikiem pogarszającym stabilność i zdolności do utrzymania równowagi, także takie czynniki, jak choroby współistniejące, przyjmowane leki, zmniejszenie siły mięśniowej, zmęczenie, depresja czy ból mogą przyczyniać się do zaburzeń równowagi [3].

Pewien niewielki zakres odchyleń ciała człowieka jest obserwowany nawet podczas spokojnego stania i stanowi to swego rodzaju odnośnik – wskaźnik kontrolny w kontekście utrzymania równowagi, a z uwagi na fakt występowania u wszystkich ludzi uznany jest za optimum [3].

fot. panthermedia

Ocena równowagi

Całościowa, holistyczna ocena równowagi oraz jej zaburzeń jest zadaniem trudnym i problematycznym. Rozwój IT i nowoczesnych technologii w dużej mierze przyczynił się do rozpowszechnienia się specjalistycznych, skomplikowanych narzędzi zmierzających do uzyskania jak najbardziej obiektywnych danych. Innym rodzajem badania zaburzeń równowagi są testy kliniczne bazujące na warunkach zbliżonych mocno do życia codziennego [1].